Towarzystwa cz. 1

Towarzystw niemieckich istnieje w Cieszynie dosyć znaczna liczba. Towarzystwo strzeleckie założone w r. 1796 uzyskało przywilej noszenia własnej chorągwi i tworzenia kompanii strzelców z czterema oficerami na czele. Oprócz tego istnieje Towarzystwo śpiewaków założone w r. 1839, Towarzystwo muzyczne od r. 1869, niemiecka czytelnia od r. 1856, dwa towarzystwa gimnastyczne od r. 1863, straż pożarna ochotnicza od r. 1871. Towarzystwo weteranów od r. 1869, Towarzystwo niemieckie „Deutschcr Verein“ od r. 1870, niemieckie Towarzystwo pedagogiczne ,od r. 1872, lilia Towarzystwa urzędniczego, 28 od r. 1873, Towarzystwo robotnicze i Towarzystwo kupieckie od r. 1874, Towarzystwo upiększenia miasta od r. 1878, Towarzystwo techników, oddział niemieckiego Towarzystwa szkolnego itp.

W Cieszynie skupiają się także towarzystwa narodowców polskich. Macierzą wszystkich towarzystw narodowych jest „Czytelnia ludowa”. Jest ona ogniskiem życia narodowego i najstarszym towarzystwem tego rodzaju. Założył ją w. r. 1801 ówczesny burmistrz Cieszyna J)r. Klucki, później przechodziła oba różne koleje a kłopoty jej finansowe ustały poniekąd dopiero w ostatnich czasach, kiedy liczba członków podniosła się do 300. Fundusz żelazny obecnie dochodzi do 5.000 złr. Członkowie miejscowi płacą po 4 złr. rocznie, zamiejscowi po 2 złr. Za to mają członkowie sposobność brać udział w zabawach, teatrach amatorskich, koncertach, oraz korzystać z kilkudziesięciu czasopism nadsyłanych do Czytelni i z bogatej biblioteki, która głównie się wzmogła zapisem ks. prof. Teligi z Krakowa (8.000 tomów). Czytelnia jednoczy w sferze życia towarzyskiego wszelkie stany, zawody i stronnictwa, zbliża je do siebie i utwierdza w duchu narodowym, co wśród niemieckiego i zniemczałego otoczenia jest rzeczą wielkiej wagi. Szczególnie zabawy towarzyskie i teatr amatorski w tamtejszych stosunkach odgrywają rolę cywilizacyjną i zastępują poniekąd instytucye kształcącą w mowie ojczystej.

„Towarzystwo rolnicze” przeznaczone dla mniejszych posiadłości księstwa cieszyńskiego założone zostało w r. 1868. Wkładki członków wynoszą po 1 złr. ,od gospodarzy posiadających poniżej 20 morgów, a po 2 złr. od posiadających więcej ziemi. Towarzystwo pobiera corocznie subwencję i położyło niemało zasługi około podniesienia chowu bydła, sprowadzania nasion, nawozów, narzędzi rolniczych itp. Obecnie liczy około 200 członków i tak dochody jak i rozchody wynoszą około 3000 złr. rocznie. Prezesom jest znany poseł sejmowy Jerzy Cień ciała. W bieżącym roku na uczczenie ćwierćwiekowego istnienia Towarzystwa odbędzie się w Cieszynie wystawa rolnicza.

„Towarzystwo pomocy naukowej dla księstwa cieszyńskiego” założono w r. 1872 udziela zapomóg pieniężnych narodowcom śląskim kształcącym się w szkołach średnich i wyższych. Dziś liczy Towarzystwo około UMK) członków a majątek jego wynosi około 10.000 złr. Z dochodów rocznych otrzymuje około 40 studentów zapomogi w kwocie 400 — 700 złr,, reszta idzie do funduszu żelaznego. Zapomoga na jednego studenta wypadająca jest więc drobna, ale wobec braku stypendiów i zapomóg innego rodzaju jest i to pomocą bardzo pożądaną. Wielu ze wspartych zajmuje dziś już poważne stanowisko w kraju i odwdzięcza się Towarzystwu popieraniem sprawy narodowej.

„Związek śląskich katolików” zorganizował się w r. 1882 i zyskał od razu około 2.000 członków, wciągając do udziału w życiu publicznym warstwy, które dawniej były dla niego stracone. Kierownicy związku, do których należy profesor gimnazjalny i poseł do Sejmu i Rady państwa ks. Świeży, zwołują częste zgromadzenia ludowe w różnych miejscowościach i tam omawiają bieżące sprawy treści politycznej luli społecznej z punktu widzenia religijnego i narodowego. Zgromadzenia te wpływają równie korzystnie na ludność wieśniaczą jak pisemko zeszytowe periodycznie wydawane pt. „Poseł związku śląskich katolików” a omawiające przystępnie różne sprawy bieżące.